“ธ สถิตในใจ ตราบนิจนิรันดร์”
ภาษาบาลีวันละคำวันนี้ขอเสนอคำว่า
ธ สถิตในใจ ตราบนิจนิรันดร์
น้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
ธ สถิตในใจ ตราบนิจนิรันดร์
อ่านว่า ทะ-สะ-ทิด-ไน-ไจ-ตราบ-นิด-นิ-รัน
“ธ”
“ธ” อ่านว่า ทะ
“ธ” หมายถึง
(1) (กลอน) ส. ท่าน, เธอ, เช่น ธ ประสงค์ใด จงสฤษดิ์ดัง หวังวรหฤทัย, เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๓
(2) พยัญชนะตัวที่ ๒๔ เป็นพวกอักษรตํ่า และใช้เป็นตัวสะกดในแม่กดในคําที่มาจากภาษาบาลีและสันสกฤตเป็นต้น เช่น สุเมธ มคธ
“สถิต”
“สถิต” เป็นคำสันสกฤต “สฺถิต”
“สถิต” ภาษาอังกฤษ static
“สถิต” บาลีเป็น “ฐิต”
“ฐิต” อ่านว่า ถิ-ตะ แปลตามศัพท์ว่า “ตั้งอยู่แล้ว” หมายถึง ยืนอยู่, ไม่เคลื่อนไหว, ดำรงอยู่ (standing, immovable, being)
“ในใจ”
“ในใจ” ภาษาบาลีว่า “มนสิ” (มะ-นะ-สิ)
“มนสิ” มาจาก “มน” (มะ-นะ) แปลว่า ใจ
รวมกับ “สฺมึ” อ่านว่า “สะหฺมิง”
“สฺมึ” แปลว่า ใน, ใกล้, ที่, ครั้นเมื่อ, ในเพราะ
“มนสิ” แปลว่า “ในใจ”
“ตราบ”
“ตราบ” ภาษาบาลีว่า “ยาว”
“ยาว” อ่านว่า ยา-วะ
“ยาว” แปลว่า “เพียงใด”
หมายถึง
(1) จนถึง (จุดหนึ่ง), ไกลถึง, ไกลเพียงไร, ไกลจนกระทั่ง
(2) อย่างไร, เท่าไร, ขนาดไหน หรือขนาดใด, มากเท่าไร
(3) ตราบเท่าที่, ในขณะที่, จนกระทั่ง so long as, whilst, until
“นิจ”
“นิจ” เป็นคำบาลี “นิจฺจ”
“นิจ” สันสกฤต “นิตฺย”
“นิจ” หมายถึง นิจ, เที่ยง, เนืองๆ, ทุกเมื่อ, ประจำ, สม่ำเสมอ เสมอไป มักใช้ว่า เป็นนิจ, เป็นนิตย์
“นิรันดร์”
“นิรันดร์” อ่านว่า นิ-รัน
นิรันดร (แผลง ต.เต่า เป็น ด.เด็ก) อ่านว่า นิ-รัน-ดอน
นิรันดร์ (แผลง ต.เต่า เป็น ด.เด็ก การันต์ที่ ร) อ่านว่า นิ-รัน
นิรันตร (คงรูป ต.เต่าไว้ ใช้ในคำบาลีสันสกฤต) อ่านว่า นิ-รัน-ตะ-ระ
“นิรันดร์” บาลีเป็น “นิรนฺตร” อ่านว่า นิ-รัน-ตะ-ระ
“นิรนฺตร” แปลตามศัพท์ว่า “ที่ซึ่งไม่มีช่องว่าง” หมายถึง
(1) ไม่มีช่วงพัก, ติดต่อกัน, ไม่มีอะไรมาขัดจังหวะ
(2) เสมอ, อย่างไม่รู้จักหยุดหย่อน, เป็นนิตย์, ทันทีทันใด, โดยทันที
แม้เวลาผ่านมา 6 ปีแล้ว ที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 9 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ เสด็จสู่สวรรคาลัย เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม 2559
หัวใจไทยทุกดวงก็มิอาจลืมเลือนความระทมนี้ไปได้
ด้วยพระราชกรณียกิจนานัปการที่ทรงปฏิบัติมาตลอด 70 ปี ล้วนแล้วแต่นำมาซึ่งความอยู่ดีกินดีร่มเย็นเป็นสุขของราษฎรทุกหมู่เหล่า และนำมาซึ่งความเจริญรุ่งเรืองอย่างยั่งยืนของประเทศชาติ
จากปฐมบรมราชโองการ “เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”
นับแต่นั้น พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงทุ่มเทพระวรกายปฏิบัติพระราชกรณียกิจเพื่อปวงชนชาวไทยตลอดรัชกาล
พระองค์เสด็จฯไปทรงเยี่ยมราษฎรทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ ไม่ว่าจะห่างไกล การคมนาคมจะยากลำบาก หรือเป็นดินแดนแห้งแล้งทุรกันดาร พระองค์ทรงบากบั่นเสด็จฯไปทั่วทุกพื้นที่ ตั้งแต่ปี 2495 เป็นต้นมา ทรงตระหนักในความเป็นอยู่ของราษฎรที่ต้องเผชิญปัญหาที่ทำกินและการดำรงชีพ โดยพึ่งพาธรรมชาติ จึงมีพระราชดำริแก้ไขและบรรเทาความเดือดร้อน ปรากฏเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริใน
รัชสมัยมากกว่า 4,600 โครงการ
จะมีพระมหากษัตริย์พระองค์ใดในโลกทรงใช้ที่ประทับส่วนพระองค์ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เป็นสถานที่ทดลองการศึกษา ทดลองทางเกษตรกรรม การปศุสัตว์ และการศึกษาทางเทคโนโลยีต่างๆ ที่จะสามารถนำไปปรับใช้ และพระราชทานแก่ราษฎรในท้องถิ่นต่างๆ ได้
พระองค์ทรงเป็น “พระมหากษัตริย์นักพัฒนา” ด้วยพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถ ทรงให้ความสำคัญการพัฒนาอย่างยั่งยืนและทรงวางรากฐานการพัฒนาประเทศ ทั้งทางด้านการเกษตร, การชลประทาน, ดิน, ฝนหลวง, ป่าไม้, พลังงาน, การสาธารณสุข, การศึกษา, การแพทย์, การสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานต่างๆ พระองค์ทรงเป็นพระราชาที่สหประชาชาติ (ยูเอ็น) ทูลเกล้าฯถวายรางวัลให้มากที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งแนวทางพระราชดำริ “ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง” ซึ่งเป็นที่ชื่นชมของอารยประเทศ
โดยในปี 2549 สหประชาชาติ โดยนายโคฟี อันนัน เลขาธิการสหประชาชาติ ทูลเกล้าฯถวายรางวัล “ความสำเร็จสูงสุด ด้านการพัฒนามนุษย์” แด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เพื่อเทิดพระเกียรติในพระปรีชาสามารถ และพระราชกรณียกิจในการพัฒนาคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ที่ดีของพสกนิกรไทยตลอดรัชสมัย
ด้วยพระราชจริยวัตรอันงดงาม น้ำพระราชหฤทัยอันเปี่ยมล้น พระเมตตาอันหาประมาณมิได้ พระมหากรุณาธิคุณอันแผ่ไพศาล ที่ทรงบำบัดทุกข์บำรุงสุขให้แก่ปวงชนชาวไทยมาตลอด 7 ทศวรรษ ทรงมิได้ครองแผ่นดินเท่านั้น หากทรงครองหัวใจคนไทยทุกดวง แม้วันนี้ พระบาทสมเด็จพระปรมินทร
มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร จะเสด็จสู่สวรรคาลัย พระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ปกเกล้าฯชาวไทยไม่เสื่อมคลาย แนวพระราชดำริต่างๆ ภาคส่วนต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชนต่างน้อมนำมาปฏิบัติเพื่อสืบสาน รักษา และต่อยอดอย่างยั่งยืน
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ยังคงสถิตอยู่ในหัวใจคนไทยตราบนิจนิรันดร์
ธ…คือพ่อหลวงในไทยทั้งชาติ
สถิต…ราษฎร์มั่นคงยืนยงขวัญ
ใน…ประเทศเขตสถานสานสัมพันธ์
ใจ…รวมกันดุจหลักเมืองเรืองโสภณ
ตราบ….จนกว่าฟ้าดินสิ้นสลาย
นิจ…ทุกวันมิคลายหลายแห่งหน
นิรันดร์…คงเสมอไว้ในสากล
ราษฎร์รำลึกพระภูมิพลตลอดไปฯ
ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ
อันหาที่สุดไม่ได้ ข้าพระพุทธเจ้า
เพจภาษาบาลีวันละคำ วัดพระราม ๙
ขอบคุณบทกลอน
พระมหารัตนกวี ธมฺมโฆสโก
วัดนางชี ภาษีเจริญ กทม.
ขอบคุณภาพประกอบ
Street Art King Bhumibol
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid02go5Ks9BPq3Q3p9CtPS7WPKUesk1oF84VZV1QETgAuPNxhaa4Y9DabgMXnNtkau9al&id=100063592449047
เรียบเรียงโดย
กลุ่มภาษาบาลีวันละคำ วัดพระราม ๙
